آیا شما درباره تفاوت بهداشت روان و سلامت روان اطلاعاتی دارید؟ بهداشت روان یکی از ستون های سلامت عمومی می باشد که باید به آن توجه زیادی کرد.
توضیحاتی درباره تفاوت بهداشت روان و سلامت روان
بهداشت روان یکی از ابعاد مهم سلامتی عمومی است که باید به اندازه سلامتی جسم به آن توجه کنیم. اکثر افراد به دنبال کوچکترین تغییر و یا بروز مشکل در سلامتی جسمانی به دنبال درمان آن هستند ولی متاسفانه به سلامت روان خود اهمیتی نمی دهند.
جنسیت در بروز مشکلات بهداشت روان نقش مهمی را ایفا می کند. احتمال ابتلا به مشکلات سلامت روان در خانم ها 96/3 برابر بیشتر از آقایان است. علاوه بر این وضعیت اقتصادی نامناسب برای ایجاد مشکلات و اختلالات روانی، بسیار تاثیرگذار می باشد.
بهداشت روان به شاد بودن و خندیدن همیشگی نیست زیرا احساسات انسان در کنار هم معنا پیدا می کنند. در برخی مواقع در شرایط طبیعی، بروز احساسات منفی کاملا لازم و ضروری می باشد. البته ماندن بر روی یک نوع احساس و تکرار آن برای مدت طولانی، می تواند مشکل ساز باشد.
محافظت از سلامت روان موجب افزایش توانایی فرد برای داشتن زندگی ایده آل و لذت بردن از تمام لحظات زندگی می گردد. انجام این کار به معنای پذیرفتن مسئولیت ها، انجام فعالیت های روزانه زندگی و تلاش برای به دست آوردن تاب آوری روانی می باشد. شرایط مختلفی مانند استرس ، اضطراب و افسردگی بر سلامت روان تاثیر می گذارند.
بهداشت روان از دیدگاه سازمان بهداشت جهانی
تعریف WHO درباره بهداشت روان عبارت است از: بهداشت روان یعنی داشتن آسودگی روانی به صورتی که فرد بتواند توانایی های خود را شناسایی کند و توانایی مقابله با فشارهای روزمره زندگی را داشته باشد و بتواند به صورت مفید فعالیت کند و همچنین توانایی ارتباط با اطرافیان و حضور در اجتماع را داشته باشد.
طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی یا WHO سلامت روان یعنی برخورداری از آسودگی کامل جسمانی، روانی و اجتماعی نه تنها مبتلا نبودن به بیماری یا ناتوانی جسمی. سه اصل مهم برای سلامت روان عبارتند از: شناخت، آرامش و مدیریت هیجان.
عوامل خطرساز برای بهداشت روان
تمام افراد جامعه در هر رده سنی، جنسیت، سطح درآمد و یا قومیت در معرض خطر ابتلا به اختلالات روانی هستند. شرایط اجتماعی و اقتصادی ، انتخاب سبک زندگی و عوامل بیولوژیکی بر سلامت روان تاثیر می گذارند.
فشار همیشگی شرایط اجتماعی و اقتصادی
نداشتن امکانات رفاهی و کسب درآمدهای کم می تواند موجب اختلال در بهداشت روان افراد جامعه شود. کسانی که از فقر مالی رنج می برند، توانایی برطرف کردن نیازها و احتیاجات روزمره زندگی خود و خانواده خود را ندارند. این گروه از افراد توانایی درمان بیماری های خود را ندارند. فقر و زندگی در اطراف شهرهای بزرگ موجب بروز مشکلات روانی زیادی می شود. فشار مداوم ناشی از شرایط اقتصادی نامطلوب موجب بروز اختلالات روانی در این افراد می شود. به همین دلیل است که آمار قتل و جنایت در میان این گروه از افراد بیشتر است.
برخی از عوامل خطرساز برای بهداشت روان را می توان تغییر داد. مانند:
- اشتغال زایی برای افراد بیکار
- رسیدگی به افرادی که در شرایط سخت اقتصادی و اجتماعی زندگی می کنند.
- تامین امکانات مالی و رفاهی برای اقشار کم درآمد
- امکان تحصیل و حضور در اماکن آموزشی
- بهبود کیفیت مسکن افراد کم درآمد
- ایجاد مراکز بهداشتی درمانی و افزایش توانایی این افراد برای استفاده از خدمات درمانی
عوامل بیولوژیکی
داشتن سابقه خانوادگی جهت ابتلا به بیماری ها و اختلالات روانی احتمال خطر ابتلا به مشکلات بهداشت روان را افزایش می دهد. برخی از ژن ها مستعد ابتلا به مشکلات سلامت روان هستند. البته باید یادآوری کنیم وجود یک ژن همیشه مستلزم ایجاد اختلال روانی نیست همانطور که نبود این ژن، فرد را از خطر ابتلا به اختلال روانی مصون نگه می دارد.
برخی از مشکلات سلامت روان مانند ابتلا به افسردگی، اضطراب و یا افسردگی در اثر ابتلا به بیماری های زمینه ای مانند دیابت، دردهای مزمن و یا ابتلا به سرطان ایجاد می شود.
شایع ترین بیماری های مرتبط با بهداشت روان
شایع ترین بیماری های روانی شامل اختلالات خلقی، اختلالات اضطرابی و اختلالات اسکیزوفرنی می باشند.
اختلالات اضطرابی
شایعترین نوع مشکلات بهداشت روان، اختلالات اضطرابی می باشد. این افراد در زمان تماس با اشیاء بخصوص و یا قرار گرفتن در موقعیت های خاص، دچار ترس و اضطراب شدید می شوند.
- اختلال اضطراب منتشر و یا فراگیر: این اختلال یک نگرانی نامتناسب است که زندگی روزمره را دچار مشکل می کند. این افراد ممکن است دچار علائمی مانند بی قراری، خستگی، تنش عضلانی و اختلال در خواب شوند.
- اختلال حمله پانیک و یا اختلال وحشت زدگی: افراد مبتلا به این مشکل سلامت روان، حملات پانیک را زیاد تجربه می کنند. حملات پانیک عبارتند از: احساس بروز فاجعه، ایجاد وحشت ناگهانی و بسیار سخت و حتی احساس مرگ که به زودی اتفاق می افتد.
- هراس یا فوبیا: اختلال در سلامت روان از نوع فوبیا انواع مختلفی دارد.
- هراس ساده: این نوع هراس ترسهای نامتناسب مانند ترس از اشیاء، داستان، فیلم ها و یا حشرات و حیوانات بخصوصی مانند عنکبوت و یا سوسک می باشد.
- هراس اجتماعی: این هراس که به اضطراب اجتماعی از آن یاد می شود، مانند ترس از قضاوت شدن توسط دیگران می باشد. این گونه افراد سعی می کنند کمتر در اجتماع حضور یابند.
- آگورا فوبیا: این نوع اختلال سلامت روان مربوط به موقعیت هایی است که به سختی می توان از آن فرار کرد. مانند قرار گرفتن در قطار در حال حرکت و یا داخل آسانسور در حال حرکت.
- اختلال وسواسی جبری یا فکری و یا عملی : OCD نوعی اختلال در سلامت روان است که افراد اجبار و وسواس را زیاد تجربه می کنند. این افراد به طور مداوم تحت تاثیر افکار خود، کارهای تکراری مانند شستن دست را انجام می دهند.
- اختلال اضطراب بعد از بروز یک اتفاق: این اختلال بهداشت روانی یا PTSD بعد از بروز یک اتفاق و یا حادثه ایجاد می شود. این گروه از افرد تصور می کنند که همیشه در معرض خطر هستند و کنترلی بر روی آنچه قرار است اتفاق بیفتد، ندارند.
عوامل موثر بر سلامت روان
- داشتن خواب کافی در شب
- داشتن رژیم غذایی سالم
- برقراری روابط عاطفی سالم با اطرافیان
- داشتن ارتباط و روابط اجتماعی
- مطالعه کتاب های مورد علاقه
- انجام کارهای هنری مورد علاقه
- انجام ورزش های منظم روزانه
کلام آخر
برای بهداشت روان و یا سلامت روان خود بهتر است به روانپزشک متخصص و با تجربه مراجعه کنید. مراجعه به روانپزشک برای درمان اختلالات روانی، خجالت و شرمساری ندارد. همانطور که برای درمان بیماری های جسمی به پزشک مراجعه می کنید، حتما برای درمان مشکلات سلامت روان به روانشناس و یا روانپزشک مراجعه کنید تا از زندگی خود لذت بیشتری ببرید.
