در هنگام خفگی بهترین اقدام در لحظه چیست؟

تنفس در بدن، نقش بسزایی دارد که منجر به اکسیژن رساندن به سلول ها و بافت های بدن شده و از این طریق به بهبود عملکرد قلب و مغز و سایر عناصر حیاتی بدن کمک می کند. یکی از عواملی که منجر به ایجاد اختلال در تنفس می شود، خفگی است که شرایطی همراه با شوک را برای فرد فراهم می کند. در این مقاله، مهمترین اقدامات برای رفع خفگی افراد مورد بررسی قرار گرفته شده است.

در هنگام خفگی بهترین اقدام در لحظه چیست؟

در بسیاری از اوقات اتفاق می افتد که شیء یا چیزی در گلو یا حلق فرد گیر کرده و راه تنفس وی را مسدود کرده است، در صورت بروز چنین اتفاقی در فرد، می گوییم که وی دچار خفگی شده است. مسدود شدن مجرای تنفسی توسط شیء یا اجسام خارجی از قبیل لقمه غذا، آب نبات، دکمه، مسمومیت دارویی، برق گرفتگی و استنشاق مواد سمی از قبیل مونواکسید کربن از مهمترین علائم ایجاد خفگی در فرد هستند.

در بسیاری از مواقع پیش آمده است که هنگام غذا خوردن لقمه ای در گلوی فرد گیر می کند و این اتفاق به خصوص در بزرگسالان بسیار شایع است و یا ممکن است کودک زمانی که تنها باشد، یک شیء را ببلعد. اتفاق افتادن این نوع حوادث باعث عدم جریان اکسیژن به مغز می شود و باید در اولین فرصت کمک های امدادی و اولیه را انجام داد.

از آنجایی که از طریق تنفس، اکسیژن به تمامی اندام های بدن می رسد، بنابراین، زمانی که تنفس فرد دچار اختلال شود، باعث می شود که جریان اکسیژن به مهمترین عناصر بدن از قبیل قلب و مغز و … قطع شود که در این صورت موجب آسیب جدی به آنها شده و فرد عملکرد خود را از دست می دهد.

با این وجود و با توجه به نقشی که تنفس در عملکرد اعضای مهم بدن بر عهده دارد، هرگاه که هوا نتواند به دلایل مختلفی وارد ریه ها شود و  اکسیژن کافی به سلول های بدن نرسد، می گوییم که عمل خفگی اتفاق افتاده است.

دلایل بسیاری وجود دارد که نشان دهنده این است که فرد دچار خفگی شده است. از جمله این عوامل و نشانه ها می توان به عدم توانایی فرد در صحبت کردن، کاهش و یا توقف حرکات قفسه سینه، داشتن اختلال و مشکل در تنفس و یا انجام تنفس های صدا دار، چنگ زدن گردن با دست، لرزش، تشنج، گشادی مردمک، خش خش کردن صدا هنگام تلاش برای نفس کشیدن، انجام سرفه به زور و یا به طور ضعیف، به رنگ آبی یا تیره در آمدن رنگ پوست، لب ها و ناخن ها، از دست دادن هوشیاری و تغییر رنگ پوست از رنگ گلگون و سرخ شده به رنگ پریده یا مایل به آبی اشاره کرد که همگی نشان از به وجود آمدن خفگی در فرد را دارد.

مهمترین اقداماتی که امدادگر در لحظه مواجه شدن فرد با خفگی باید انجام دهد، به شرح زیر است:

– قوی ترین و مؤثرترین روش برای خارج کردن جسم خارجی از مجاری تنفسی فرد هوشیار و بالغ، سرفه زدن است. حال، اگر فرد قادر به سرفه زدن نیست، باید روش های دیگری را مورد استفاده قرار داد. یکی از روش ها به این صورت است که باید سر فرد آسیب دیده را خم کرده و انگشت خود را در داخل دهان وی وارد نمود و آنچه را که قابل بیرون آوردن است خارج کرد. لازم به ذکر است که اگر خون، ترشحات و یا مواد استفراغی موجب صدمه به فرد شده است، در این روش بهتر است که امدادگر، یک دستمال را به دور انگشت خود بپیچد تا هنگام وارد شدن به دهان شخص مصدوم، خون ها و ترشحات و استفراغ ها را جمع آوری کند.

– یکی از مهمترین اقدامات دیگر برای شخصی که دچار خفگی شده و با انگشت نمی توان جسم خارجی را از مجاری تنفسی وی خارج کرد، ولی در عین حال فرد، می تواند سرفه کند انجام داد استفاده از روش پنج و پنج می باشد. این روش برای افرادی است که در عین مبتلا شدن به خفگی قادر به صحبت کردن، گریه کردن و یا خندیدن هستند.

این روش بدین گونه است که امدادگر باید نزدیک و دقیقاً پشت سر فرد بزرگسالی که در حال خفگی است بایستد و یک دست را روی قفسه سینه فرد قرار داده، فرد را روی کمر خم کرده تا بالا تنه موازی با زمین شود و سپس با کف دست، پنج ضربه جداگانه را به پشت فرد و ناحیه بین استخوان های شانه وی وارد آورد. استفاده از این روش در مصدومین بیهوش نیز با خم کردن فرد به یک پهلو در صورت اطمینان از عدم وجود آسیب در ستون فقرات و مهره های وی و با حالت ضربه زدن بین دو کتف قابل انجام است. این در حالی است که این روش برای کودکان فرق می کند و برای کودکان می بایست پشت سر آنها زانو زده شود.

– علاوه براین، اگر با روش ضربه زدن به پشت، جسم از دهان فرد خارج نشد، فرد امدادگر می تواند از روش پنج فشار شکمی استفاده کرده و تا زمان خارج شدن عامل انسداد به صورت یک در میان، پنج ضربه و پنج فشار شکمی انجام دهد. بدین طریق که امدادگر پشت سر مصدوم قرار گرفته باشد و دست های خود را از زیر بغل فرد رد کندٍ، سپس دست خود را به گونه ای که شست در داخل قرار بگیرد مشت کرده و به حالت عمودی بین ناف و انتهای استخوان جناغ قرار داده شود. سپس دست دیگر را روی دست اول قرار دهد و فشاری محکم و ناگهانی بر روی شکم به سمت داخل و بالا وارد کند. که این روش می تواند بین 5 تا 8 بار اجرا شود.

لازم به ذکر این نکته ضروری است که اگرچه استفاده از هر دو روش قابل قبول است، ولی در صورتی که فرد هیچ گونه مهارتی نداشته باشد نباید از تکنیک ضربه به پشت استفاده کند.

ذکر این نکته ضروری است که سه گروه از افراد، به هیچ عنوان نمی توانند از این روش استفاده کنند که عبارتند از؛ زنان باردار در سه ماهه سوم بارداری، کودکان زیر یک سال و افراد چاق.

– روش دیگر مورد استفاده توسط امدادگر برای نجات شخص مصدوم، فشار آوردن بر قفسه سینه است که نحوه انجام این کار چه در افراد هوشیار و چه در افرادی که هوشیاری خود را از دست داده اند، همانند روش فشار وارد کردن به شکم است. تنها تفاوت این دو روش در این است که در فشار بر قفسه سینه محل قرار گرفتن دست ها در وسط جناغ می باشد. امدادگر باید در نظر داشته باشد که فشارهای وارده بر شخص مصدوم نباید بیش از حد ضربه ای باشد که منجر به پارگی احشاء داخلی فرد شود.

– برای زنان باردار و افراد چاق نیز روش های مخصوصی برای نجات دادن فرد مصدوم از خفگی وجود دارد. زمانی که یک فرد چاق یا باردار دچار خفگی شدند یکی از مهمترین روش ها برای کمک به این افراد این است که امدادگر باید دستان خود را کمی بالاتر از حرکت های معمولی هایملیک (فشارهای شکمی)، در پایه استخوان سینه، درست در بالای نقطه اتصال پایین ترین دنده ها قرار دهد. سپس محکم به سینه فشار وارد کرده و تا زمانی که انسداد یا غذا خارج شود این حرکت تکرار شود.

حال اگر طفل شیرخوار کمتر از یک سال دچار خفگی شود، به طور که صدایی از او بیرون نیاید و تنفس وی قطع شود، باید سریعاً وارد عمل شد و با زدن ضربه به پشت نوزاد و فشار آوردن به قفسه سینه وی، جسم خارجی را بیرون آورد.

حال اگر کودکی بالای یک سال دچار خفگی شود که نه می تواند گریه کند و نه می تواند سرفه کند، بهترین روش این است که به وی تنفس مصنوعی داده شود و احیای قلبی تنفسی شود که شامل ماساژ قلب و تنفس مصنوعی است. احیای قلبی ریوی یک اقدام نجات دهنده برای کسی است که نفس نمی کشد و کلاً بیهوش شده است. که در مرحله اول از ماساژ قفسه سینه و قلبی و در صورتی که فرد به حالت عادی بر نگردد، از تنفس مصنوعی استفاده شود.

اقدامات دیگری که بعد از خارج کردن جسم برای جلوگیری از خفگی باید انجام شود این است که فرد مصدوم باید آب بخورد تا مابقی لقمه های گیر کرده در دو راهی نای و مری پایین رود.

ذکر این نکته ضروری است که خفگی خود نیز اقسامی دارد که در زیر به آن اشاره می شود:

– ایجاد خفگی به خاطر عدم وجود و یا کاهش اکسیژن هوای تنفسی از قبیل محبوس شدن.

– خفگی ناشی از انسداد سوراخ های بینی و دهان با اسموترینگ به صورت عمدی یا غیر عمدی

– خفگی ناشی از وارد شدن جسمی خارجی به راههای تنفسی و ایجاد انسداد در آن به صورت اتفاقی و یا عمدی

– خفگی ناشی از فشار آمدن به قفسه سینه و شکم و محدودیت های تنفسی به صورت اتفاقی و یا عمدی

– خفگی ناشی از فشار شدید گردن یا استرانگولاسیون که این نوع خفگی عمدتاً عمدی است.