مفاصل قسمت هایی از بدن فرد هستند که استخوان های فرد در آنجا قرار گرفته اند. مهمترین مفاصل بدن، شانه ها، لگن، آرنج و زانو هستند. ابتلا به درد در ناحیه استخوان ها و مفاصل برای بزرگسالان و افراد مسن مشکلی بسیار شایع بوده است که بیشتر در ناحیه مفاصل مچ دست و مفاصل زانو اتفاق می افتد. در این مقاله به بررسی مهمترین دلایلی که منجر به ایجاد درد در مفاصل فرد می شود پرداخته شده و راهکارهایی برای پیشگیری و یا درمان درد مفاصل ارائه شده است.
دلیل افزایش درد در مفاصل چیست؟
اگرچه بالا رفتن سن و ضعیف شدن استخوان های فرد مهمترین دلیل برای ابتلا به دردهای مفصلی و عضلانی است، اما درد مفاصل تنها در این مورد خلاصه نشده چرا که افراد مختلفی در سراسر جهان وجود دارند که از انواع بیماری های مفصلی رنج می برند، این در حالی است که سالمندان تنها بخش کوچکی از آنها را تشکیل می دهند. درد مفاصل یک اختلال پیش رونده و آزار دهنده ای است که منجر به ایجاد اختلال در فعالیت های روزانه فرد می شود و باعث از بین بردن حرکت های آنها می شود. شواهد حاکی از آن است که احتمال بروز این بیماری در مفصل زانو و مفصل مچ دست بیشتر از سایر مفاصل بدن می باشد. در برخی از مواقع، درد مفصل ها به قدری شدید است که بیمار آرام و قرار نداشته و حتی نمی تواند بخوابد و مدام در حال ماساژ دادن مفاصل و استخوان های دردناک خود می باشد.
امروزه دردهای مفصلی به یکی از مهمترین معضلات برای افراد به ویژه در میان افراد پیر و حتی میانسال تبدیل شده است، به طوری که بیشتر اوقات شاهد خشکی و درد استخوان ها و مفاصل در افراد سالمند هستیم. دردهای شدید مفاصل و استخوان که به آرتریت معروف هستند، تمام بزرگسالان را از هر گروه سنی و جنسی و از هر قوم و نژادی درگیر خود کرده است. به طوری که آمار نشان می دهد، از هر چهار نفر بزرگسال، یک نفر دردهای مفصلی را تجربه کرده است. از طرفی، امروزه حدود نیمی از بزرگسالان مبتلا به آرتریت، دردهای مداومی دارند. به التهاب مفاصل آرتریت گفته می شود که می تواند هر یک از ساختارهای مهم داخل مفاصل را از قبیل پوشش های مفصلی، استخوان ها، غضروف ها و بافت ها را تحت تأثیر قرار دهد. مهمترین عوارضی که آرتریت دارد، درد، سفتی و تورم مفاصل می باشد.
مفاصل قسمت هایی از بدن هستند که استخوان ها در آن ها قرار گرفته و به استخوان های اسکلتی اجازه حرکت می دهند. شانه ها، لگن، آرنج و زانو، از مهم ترین مفاصل موجود در بدن انسان هستند. درد مفاصل می تواند درد ناشی از ناراحتی و التهاب در هر قسمتی از مفصل ها از قبیل غضروف، استخوان، رباط ها، تاندون ها و عضلات باشد. اما به طور معمول، وقتی از درد مفاصل صحبت می شود بیشتر مربوط به آرتریت که التهاب و یا درد درون مفاصل است، اشاره می شود. درد مفاصل ممکن است خفیف و یا شدید باشد، بدین صورت که تنها با انجام دادن فعالیت های خاص باعث درد شود و یا در صورت شدت با کوچکترین حرکت، خصوصاً تحمل وزن، بسیار دردناک باشد. لازم به درک این نکته ضروری است که به محل اتصال دو استخوان به یکدیگر مفصل گفته می شود که به وسیله رباط ها و کپسول های مفصلی احاطه شده است. در بین استخوان ها نیز بافتی سفت و انعطاف پذیر به نام غضروف وجود دارد که به کمک مایع لزجی که در فضای مفصل ترشح می کند، موجب حرکت روان مفاصل می شود و از ساییده شدن استخوان ها بر روی یکدیگر جلوگیری می کند.
داشتن اضافه وزن و انجام حرکات ورزشی سنگین، از جمله دلایلی است که منجر به تشدید درد موجود در مفصل ها می شوند. افراد باید در نظر داشته باشند که درد مفاصل حتی اگر خفیف هم باشند، نباید آن ها را نادیده گرفت زیرا آسیب های کوچک اگر درمان نشوند، منجر به ایجاد آسیب های جدی تر و غیر قابل درمان تری خواهند شد.
دلایل زیادی برای ایجاد درد در مفاصل وجود دارد که بیشتر آنها از نوع رایج هستند. به طوری که برخی بدون داشتن هیچ گونه عوارض بلند مدتی به خوبی برطرف می شوند و برخی دیگر نیز کنترل آنها بسیار سخت بوده و می تواند موجب ناتوانی فرد شود. بنابراین، سائیدگی و پارگی در ارتباط با سن افراد، انواع عفونت ها و شرایط خود ایمنی، آسیب ها و موارد دیگر می تواند منجر به ایجاد درد ناحیه مفاصل شود.
از شایع ترین دلایل ایجاد درد مفاصل آرتروز می باشد که به دو شکل اصلی آرتروز استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید خود را نشان می دهد. تحقیقات انجام شده بر روی درد مفاصل نشان می دهد که آرتروز استئوآرتریت بیشتر در بزرگسالان بالای 40 سال رایج تر بوده است. این بیماری که به آرامی شروع به پیشرفت می کند، بر مفاصل دیگر از قبیل درد مفصل مچ دست، درد مفاصل دست ها، درد مفصل باسن و آرتروز زانو که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند اثر می گذارد. درد مفاصل در این نوع آرتروز بیشتر به دلیل خرابی غضروف بوده که به عنوان تکیه گاه و کمک فنر مفاصل عمل می کند.
شکل دوم آرتروز که آرتریت روماتوئید نامیده می شود، بیشتر در زنان تأثیرگذار بوده و با گذشت زمان، منجر به تغییر شکل و ناتوان شدن مفاصل فرد می شوند. این نوع آرتروز به خاطر حمله سیستم ایمنی بدن به غشایی که مفاصل را ردیف کرده است، منجر به ایجاد درد و التهاب و ایجاد مایعات در مفاصل می شود. به طور خلاصه انواع دیگری از درد مفاصل وجود دارند که عبارتند از؛ انواع آرتریت، روماتیسم مفصلی، جابه جایی مفاصل، تاندونیت و یا التهاب تاندون، عفونت استخوان و یا مفصل، استفاده بیش از حد از مفاصل، کشیدگی و یا پارگی رباط زانو، بورسیت (التهاب مفاصل)، عفونت استخوان ها و کم کاری تیروئید، بیماری لایم که نوعی بیماری عفونی است، شکستگی غضروف ها در ناحیه زانو، سرطان استخوان و سرطان خون، التهاب و درد در ناحیه قسمت های انعطاف پذیر اطراف مفاصل، به وجود آمدن آرتریت در نتیجه تجمع مقدار بسیار زیادی اوریک اسید در بدن، دردهای مزمن به دلیل اختلال در عملکرد سیستم عصبی، مرگ بافت های استخوانی به دلیل محدودیت جریان خون، نرم و ضعیف شدن استخوان کودکان که معمولاً به خاطر کمبود شدید و طولانی مدت ویتامین D است، نوعی بیماری آرتریت التهابی که به تب، جوش و درد در مفصل دیده می شود، نو عی بیماری التهابی که در طول زمان باعث به هم چسبیدن مهره ها در ستون فقرات می شوند و در نهایت نوعی بیماری التهابی که عارضه ای از درمان ناقص گلودرد و یا تب اسکارلت است.
در صورتی که فرد شاهد علائمی از قبیل، متورم، قرمز، براق و یا گرم شدن ناحیه اطراف مفصل در حین لمس کردن شود باید به متخصص ارتوپد مراجعه کند. همچنین زمانی که فرد دارای تب باشد و این تب هیچ نشانه ای از ابتلا به آنفولانزا نداشته باشد و همچنین این درد به مدت سه روز و یا بیشتر ادامه داشته باشد، باید حتماً به پزشک مراجعه کند.
به عبارت دیگر، اگر فرد دچار مصدومیت جدی، تغییر شکل مفاصل، تورم ناگهانی مفاصل، بی حرکتی و درد شدید در ناحیه مفاصل شود حتماً باید به اورژانس مراجعه کند. البته لازم به ذکر است که روش های درمانی متفاوتی از قبیل دارو درمانی، فیزیوتراپی، درمان های خانگی و رژیم غذایی برای بهبود درد مفاصل فرد وجود دارد.
تحقیقات نشان داده اند که زنان در مقایسه با مردان بیشتر در معرض خطر ابتلا به درد مفاصل هستند. یکی از تفاوت های موجود می تواند به علت گذراندن دوران بارداری در زنان باشد. به طوری که داشتن تغذیه نامناسب، اضافه وزن، کاهش تحرک در دوران بارداری می تواند مفاصل را آسیب پذیر تر کرده و باعث بروز دردهای مفصلی در سال های آینده برای فرد شود.
علاوه بر موارد ذکر شده، فیزیولوژی خاص زنان نیز علاوه بر بارداری یک روش دیگری است که می توان آن را یکی از مهم ترین عوامل در ایجاد درد مفاصل دانست. چرا که مفصل زنان نسبت به مفصل مردان انعطاف پذیری بیشتری داشته و علت آن این است که از تاندون ها و رباط هایی با قابلیت کشسانی بهتر تشکیل شده است و این قابلیت موجود در زنان، باعث آسیب پذیرتر کردن مفصل زنان در مقایسه با مفصل مردان کرده است.
یکی از مهمترین دلایل ایجاد درد مفاصل در زنان، یائسگی است که در زنان بالای 50 سال، منجر به ایجاد دردهای مفصلی می شود. می توان یکی از دلایل این دردها در این دوره از زندگی زنان را بدین دلیل دانست که در این دوران، ترشح هورمون های زنانه به پایین ترین سطح خود می رسد.
لازم به ذکر است که برخی از دردهای مفصلی ژنتیکی بوده است که از بزرگتر ها به ارث می رسد، به عنوان مثال، اگر مادر فرد دارای درد های مفصلی است، جای هیچ گونه شکی نیست که فرد نیز در همان سنین به دردهای مفصلی در همان قسمت از بدن خود مبتلا خواهد شد.
حال ممکن است کمبود پروتئین در بدن فرد نیز یکی از عوامل مؤثر به درد در مفاصل شود که فرد باید با استفاده از غذاهای سرشار از پروتئین و مکمل های کلاژن ساز، به تقویت استخوان های خود کمک کند.